Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ: Nợ nước ngoài của quốc gia tăng nhanh không phải vấn đề đáng ngại

Nền kinh tế đang đi đúng hướng và khả năng hoàn thành Kế hoạch 5 năm sẽ rất khả quan. Nhìn lại 3 năm đầu của giai đoạn 2016-2020 có thể thấy rất nhiều khó khăn đã được vượt qua. Đầu nhiệm kỳ, dư địa chính sách tài khóa và tiền tệ rất chật hẹp, dường như không cón chỗ để đi; nợ công 64,9% sát trần Quốc hội cho phép; nghĩa vụ trả nợ cuối năm 2015 lên tới 27,6% trong khi con số cảnh báo của các tổ chức quốc tế là 25% tổng thu NSNN; Nợ xấu rất cao. Năm 2016, tăng trưởng nông nghiệp 6 tháng đầu năm âm do tác hại của đợt hạn hán, xâm ngập mặn chưa từng có từ trước đến nay. Sau đó là sự cố môi trường biển. Chưa kể, bối cảnh thế giối khó lường; Căng thẳng thương mại rồi chủ nghĩa bảo hộ nổi lên khiến kinh tế thế giới suy giảm. Đặc biệt hơn, nhiệm kỳ này chứng kiến việc FED tăng lãi suất liên tiếp, gây áp lực rất lớn lên mặt bằng lãi suất và tỷ giá.

Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ tại phiên thảo luận tại tổ về báo cáo KT-XH, NSNN

Cũng trong 3 năm qua, Việt Nam phải gia tăng năng lực sản xuất mới mà nguồn lực lại rất hạn chế. Tín dụng trước đây có năm tăng tới 54% (2009), bình quân giai đoạn trước (2011-2015) là 36% thế nhưng những năm gần đây chỉ tăng 16-17%. Thời điểm tín dụng tăng 36% thì GDP chỉ khoảng 6%.

Bên cạnh tạo ra năng lực sản xuất mới thì cũng phải cắt giảm, tái cơ cấu những năng lực sản xuất dư thừa, yếu kém, những dự án DN làm ăn thua lỗ, những tổ chức tín dụng không tốt. Có những việc, những lĩnh vực mà Chính phủ cũng như bộ, ngành, địa phương mất rất nhiều thời gian để xử lý hậu quả những tồn đọng này mà tích tụ không chỉ từ khóa trước mà đã qua nhiều nhiệm kỳ. Qua đó ta thấy được cố gắng của các bộ, ngành, địa phương. Điểm lại những khó khăn để thấy cố gắng của Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương trong 3 năm qua là rất lớn. Những thành tựu đạt được cũng rất ấn tượng, được các tổ chức thế giới đồng tình, công nhận; Được các tổ chức tín nhiệm nâng hạng.

Về một số nội dung các ĐBQH đặt ra đối với báo cáo của Chính phủ, tôi cũng xin được cung cấp thêm thông tin.

Thứ nhất, về tăng trưởng và các chỉ tiêu đi kèm, tăng trưởng năm nay, Chính phủ ước đạt 6,7% là mức cao so với chỉ tiêu của Quốc hội đặt ra. Trong năm, có những tháng tăng trưởng đạt tới 6,98% nên khả năng tăng trưởng hết năm sẽ có thể cao hơn mức 6,7%. Khi đó những chỉ tiêu đi kèm cũng sẽ cao hơn, ví dụ năng suất lao động 2018 đang tạm tính đạt 6% nếu tăng trưởng GDP 6,7% và sẽ cao hơn khi tăng trưởng cao hơn

Thứ hai, theo báo cáo, những chỉ tiêu 2018 ước đạt đã vượt chỉ tiêu của Quốc hội giao nhưng vẫn chưa đạt so với những chỉ tiêu mà Nghị quyết của Chính phủ đưa ra. Đó là ước tính đến hết 9 tháng năm 2018, còn dự báo đến cuối năm thì các chỉ tiêu này khả năng cũng sẽ đạt, thậm chí có chỉ tiêu cao hơn, ví dụ như XK nông sản (chỉ tiêu là 36-38 tỷ USD nhưng khả năng có thể đạt được trên 40 tỷ USD); hay nông nghiệp (dự báo tăng trưởng 3,05% nhưng 9 tháng đã đạt 3,65%),…

Một câu hỏi nữa được nhiều ĐBQH đặt ra là “Vì sao kinh tế đang phát triển thuận lợi mà Chính phủ chỉ dự tính tăng trưởng năm 2019 là 6,6-6,8% chứ không phải cao hơn?” Thực ra, đó sự thận trọng của Chính phủ trong bối cảnh tình hình hiện nay. Các chuyên gia đang đánh giá rằng những căng thẳng thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc xuất phát từ lý do thương mại nhưng không chỉ do lý do thương mại, có thể do cạnh tranh chiến lược về công nghệ và nhiều vấn đề khác đã có dấu hiệu lan ra, hệ lụy của sự kiện này chúng ta chưa đánh giá hết được. Bên cạnh đó, lãi suất các nước đang tăng sẽ ảnh hưởng đến mặt bằng lãi suất và kinh tế vĩ mô của chúng ta rất lớn. Do đó, chỉ tiêu tăng trưởng cũng như các chỉ tiêu đi kèm như XNK, cung cầu ngoại tệ,…có ảnh hưởng tới những cân đối lớn của nền kinh tế đều phải được tính toán thận trọng.

Liên quan đến quản lý NSNN, báo cáo của Chính phủ dự đoán khả năng NSNN vượt 3% dự toán và có thể lên tới 5% nhưng đáng chú ý số thu từ 3 khu vực kinh tế đều thấp và khả năng không đạt dự toán. Chúng tôi rất đồng tình với nhận định của Ủy ban Tài chính – ngân sách rằng lý do chính là do dự toán giao cho các địa phương quá cao, số thu từ các DN nắm hơn 50% cổ phần lại không tính vào khu vực DNNN hay thu từ dầu thô giảm nhiều trong tổng thu NSNN (từ 25% giai đoạn 2011-2015 còn 4-5% năm 2018),... Việc này sẽ được Chính phủ điều chỉnh trong dự toán NSNN năm 2019 cho sát thực tế hơn. Đồng thời, một mặt Chính phủ cùng các bộ, ngành, địa phương cũng phải triển khai quyết liệt hơn việc chống chuyển giá, chống thất thu nhất là ở khu vực kinh tế ngoài quốc doanh.

Về nợ công, có ĐBQH cho rằng GDP tăng chỉ 6,7% nhưng nợ công lại tăng tới 8%, cao hơn cả mức tăng GDP. Điều này hoàn toàn chính xác nhưng là biểu hiện tích cực. Bởi, nếu tính từ năm 2015 trở về trước, GDP bình quân tăng chỉ 6% nhưng nợ công lại tăng tới 18,6%, tức là tốc độ tăng nợ công gấp 3 lần GDP, gây áp lực rất lớn cho nghĩa vụ trả nợ. Nhưng vài năm trở lại đây, Chính phủ đã cơ cấu lại, tuy nợ công vẫn tăng nhưng mức độ tăng chỉ khoảng 8% trong khi GDP là 6,7%, tức là đã tiến gần sát nhau.

Cũng về nợ, nhiều ĐBQH băn khoăn nợ nước ngoài của quốc gia tăng nhanh. Điều này không đáng ngại bởi nợ nước ngoài của quốc gia bao gồm nợ nước ngoài của Chính phủ và cả nợ nước ngoài của các thành phần kinh tế ngoài nhà nước. Việc khoản nợ này vừa qua tăng nhanh có 1 phần nguyên nhân do 2 thương vụ lớn là mua cổ phần Sabeco và đầu tư dự án ô tô Vinfast.

Khi bỏ ra 5 tỷ USD mua Sabeco, Tập đoàn Thai Beverage đã sử dụng pháp nhân của là một công ty có đăng ký tại Việt Nam để vay nước ngoài một khoản lớn trong số 5 tỷ USD đó. Hay như Tập đoàn Vingroup để đầu tư vào dự án ô tô Vinfast, đã huy động hàng tỷ USD trên thị trường vốn quốc tế dẫn đến nợ nước ngoài của khối DN tư nhân tăng lên. Tuy nhiên, vấn đề này không đáng ngại. Đối với trường hợp mua Sabeco, số nợ vẫn tính vào của Tập đoàn mẹ ở nước ngoài, chỉ có chỉ tiêu là tính vào nợ nước ngoài của DN tại Việt Nam. Còn Vinfast, sau một vài năm, khi sản phẩm bán được, Vinfast có dòng tiền ra thì họ sẽ trả nợ rất nhanh kéo giảm tỷ lệ này xuống. Nghĩa vụ trả nợ các khoản của DN tư nhân này không phải của Nhà nước, của Chính phủ.

Về rủi ro khi các khoản nợ của DN tư nhân có thể bị tác động bởi tỷ giá đồng USD tăng lên dẫn đến nghĩa vụ nợ quốc gia sẽ tăng lên, đại diện lãnh đạo Chính phủ cho biết Chính phủ cũng đang kiểm soát rất chặt vấn đề này.